آموزش مجازی: پل ارتباطی نوین میان یادگیری و فناوری
آموزش مجازی: پل ارتباطی نوین میان یادگیری و فناوری
در عصر تکنولوژیهای نوین، آموزش نیز شاهد تحولات گستردهای بوده است. یکی از این تحولها، ظهور و گسترش
آموزش مجازی است که به عنوان یک پل ارتباطی نوین میان یادگیری و فناوری، نقش بسیار مهمی در تسهیل فرآیند آموزشی ایفا میکند. این مقاله به بررسی جامع آموزش مجازی، مزایا و معایب آن، تاریخچه، انواع مختلف، راهاندازی سامانههای آموزشی، و استانداردهای بینالمللی مرتبط میپردازد.
آموزش آنلاین چیست؟
آموزش مجازی یا آموزش الکترونیکی (e-learning) به نوعی از آموزش گفته میشود که در آن استاد و دانشجو به صورت همزمان در یک فضای مجازی حضور یافته و با استفاده از ابزارهای دیجیتال در تعامل هستند. در این محیط، مدرس میتواند با به اشتراکگذاری فایلهای پیدیاف، اسلایدهای پاورپوینت، تصاویر، صدا و ویدئو، مباحث آموزشی را به صورت زنده و تعاملی ارائه دهد. این روش به ویژه در آموزش عملی، مانند کار با نرمافزارهای مختلف، بسیار موثر است.
چرا آموزش آنلاین را انتخاب میکنیم؟
یکی از دلایل اصلی انتخاب آموزش آنلاین، حذف نیاز به حضور فیزیکی در مکانهای آموزشی است. این امر به ویژه در مواقعی که هزینههای زندگی در شهرهای بزرگ بالا باشد یا افراد نتوانند به دلایل مختلف به آموزشگاهها مراجعه کنند، بسیار حائز اهمیت است. آموزش آنلاین این امکان را فراهم میآورد که افراد از هر نقطهای از کشور یا حتی جهان، به دورههای آموزشی دسترسی داشته باشند و بدون نیاز به سفرهای پرهزینه، دانش خود را افزایش دهند.
وندا فناوران پویا (VDTech)
پیشرو در امر آموزش مجازی و تکنولوژی آنلاین است. برای کسب اطلاعات بیشتر و شرکت در دورههای آموزشی ما،
اینجا کلیک کنید.
مزایا و معایب آموزش مجازی
مزایای آموزش مجازی
- کاهش هزینهها: یکی از بزرگترین مزایای آموزش مجازی، کاهش هزینههای مرتبط با رفتوآمد و زندگی در شهرهای پرهزینه است. همچنین، استفاده از منابع دیجیتال به جای کتابهای چاپی، هزینههای آموزش را کاهش میدهد.
- بهبود کیفیت آموزش: در محیط مجازی، فراگیران میتوانند با تمرکز بیشتر و در محیطی راحتتر و بدون استرس، به یادگیری بپردازند. تعامل بیشتر با محتوای آموزشی و امکان دسترسی به منابع متعدد، کیفیت آموزش را ارتقا میدهد.
- افزایش درآمد آموزشگاهها: آموزشگاههای مجازی با افزایش ظرفیت و دسترسی به تعداد بیشتری از دانشجویان، میتوانند درآمد خود را افزایش دهند. همچنین، فروش بستههای آموزشی دیجیتال به جای کتابهای چاپی، فرصتهای بیشتری برای کسب درآمد فراهم میکند.
- دسترسی همیشگی به محتوا: فراگیران میتوانند در هر زمان و مکان به مطالب آموزشی دسترسی داشته باشند و در سرعت خودشان مطالب را مرور کنند. این ویژگی به ویژه برای افرادی که دارای برنامههای زمانی متغیر هستند، بسیار مفید است.
- سایر مزایا:
- افزایش تعامل فراگیران با یکدیگر و معلمان با استفاده از نرمافزار آموزش مجازی
- عدم محدودیت زمانی، یعنی با آموزشهای آفلاین یا دانلود کلاسهای مجازی، افراد میتوانند در هر ساعت شبانهروز، کلاسهای خود را بگذرانند
- ارزیابی دقیقتر از طریق انواع سامانه امتحان مجازی
- تعدد منابع آموزشی با توجه به دسترسی آنی فراگیران به اینترنت و امکان به اشتراکگذاری بسیار سریع منابع
- کاهش استرس والدین با توجه به عدم نیاز فرزندانشان به رفتوآمد
- کاهش آلودگی هوا در نتیجهی کاهش رفتوآمد افراد
معایب آموزش مجازی
- ضعف زیرساختهای فنی: یکی از چالشهای اصلی آموزش مجازی، نیاز به اینترنت پرسرعت و تجهیزات مناسب است. در کشورهایی که با مشکل سرعت پایین اینترنت مواجه هستند، این امر میتواند مانعی بزرگ برای اجرای مؤثر آموزش مجازی باشد.
- کاهش مهارتهای اجتماعی: آموزش مجازی ممکن است به کاهش تعاملات اجتماعی میان دانشجویان منجر شود. در محیطهای سنتی، دانشآموزان با یکدیگر و با معلمان در تعامل مستقیم هستند که به تقویت مهارتهای اجتماعی آنها کمک میکند.
- خطر افسردگی و کاهش تحرک: عدم حضور فیزیکی در کلاس و کاهش فعالیتهای اجتماعی میتواند باعث افزایش احساس انزوا و افسردگی در برخی از دانشجویان شود. همچنین، کاهش تحرک بدنی به دلیل حضور طولانی در مقابل صفحه نمایش، میتواند مشکلات سلامتی ایجاد کند.
- مشکلات فنی و امنیت سایبری: سامانههای آموزش مجازی ممکن است با مشکلات فنی مانند قطعیهای مکرر مواجه شوند و همچنین امنیت دادههای دانشجویان در معرض خطر قرار گیرد.
- سایر معایب:
- عدم تمکن مالی بسیاری از افراد برای خرید تجهیزات مناسب مانند لپتاپ
- دشواری اداره کلاس
- مشکلات خانوادهها برای نگهداری از فرزندان در خانه بهخصوص برای والدین شاغل
- ضعیف بودن بسیاری از سامانههای آموزشی در امکانات و ابزارها
- تمرکز آزمونها بر دانش افراد بهجای مشارکت و فعالیت آنها
- عدم آشنایی بسیاری از معلمان، والدین و حتی دانشآموزان با تکنولوژی و نحوه برگزاری کلاس آنلاین
- افت تحصیلی
- به خطر افتادن رابطه احترامآمیز معلم و فراگیران
- ضعف در مدیریت زمان
- کاهش امکان طرح پرسش بهخصوص در کلاسهای آموزش مجازی آفلاین
تاریخچه آموزش مجازی
شاید بتوان تاریخچه آموزش مجازی را خیلی پیشتر از پیدایش سایتهای آموزش مجازی، یعنی زمان اختراع ماشین کپی و فیلم به عقب برد. در دهههای گذشته، یادگیری مجازی از طریق فیلمها و اسلایدهای آموزشی و همچنین، جزوات کاغذی یا الکترونیک، بخش اصلی آموزش مجازی را تشکیل میدادند.
بهعنوان یکی از اولین نمونههای کاربرد کامپیوتر در آموزش در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی، اساتید دانشگاه استنفورد از این وسیله برای آموزش ریاضی ابتدایی و دیکته گفتن به دانشآموزان دبستانی در ایالت کالیفرنیای امریکا استفاده کردند. در همین زمان، دانشگاه ایلینویز نیز شبکهای از کامپیوترهای داخلی را برای دانشجویان و اساتید خود فراهم کرد که با استفاده از آنها، امکان دسترسی به محتوای آموزشی یکسان برای همه فراهم بود. اتفاقی که تقریبا ده سال پیش از پیدایش اینترنت رخ داد.
آموزش مجازی همچنین در سال ۱۹۸۲ توسط موسسه علوم رفتاری غربی در کالیفرنیا برای اولین بار فراهم شد. این پیشرفتها بهویژه در آمریکا تا آنجا پیش رفت که سرانجام در سال ۲۰۰۲ دانشگاه MIT اقدام به راهاندازی یک سامانه یادگیری مجازی رایگان کرد.
در طول دو دهه اخیر، بسیاری از دانشگاهها و مراکز آموزشی در کشورهای پیشرفته، اقدام به توسعه انواع سامانه آموزش مجازی کردهاند. نتیجه چنین پیشرفتی، توسعه نرمافزارهای آموزش الکترونیک و ملزومات آن، مانند انواع سامانه امتحان مجازی هستند. با شیوع بیماری کرونا، آموزش مجازی از یک انتخاب به یک اجبار تبدیلشده و روند رشد و اصلاح آن، سرعت بیشتری گرفته است.
وندا فناوران پویا (VDTech)
وندا فناوران پویا پیشرو در امر آموزش مجازی و تکنولوژی آنلاین است. با استفاده از آخرین دستاوردهای فناوری، ما به ارائه بهترین خدمات آموزشی به دانشآموزان و دانشجویان کمک میکنیم تا با بهترین روشها و منابع آموزشی به اهداف خود دست یابند.
سیستم مدیریت یادگیری یا چیست؟
سیستم مدیریت یادگیری یا LMS (Learning Management System)، یک نرمافزار کاربردی مبتنی بر وب است که برای طراحی، پیادهسازی و ارزیابی یک فرآیند آموزشی خاص الکترونیکی استفاده میشود. سامانه LMS در ابتداییترین حالت خود از دو جزء زیر تشکیلشده است:
- سرور که عملیات پایهای را انجام میدهد؛
- رابط کاربری که توسط مدرسان، دانشآموزان و مدیران آموزشی اداره میشود.
همچنین سیر تا پیاز سیستم مدیریت یادگیری LMS را بخوانید: سیستم مدیریت یادگیری یا LMS چیست؟ مزایا و ویژگیها.
به طور معمول، یک سامانه LMS بهعنوان راهکاری برای ایجاد و ارائه محتواهای آموزشی در نظر گرفته میشود. این سیستم، همچنین، امکاناتی برای نظارت بر مشارکت دانشآموز و ارزیابی عملکرد او در اختیار مربی قرار میدهد. از دیگر امکانات سامانه LMS میتوان به مواردی مانند امکان ساخت فضایی برای گفتوگو و ویدئوکنفرانس اشاره کرد.
انواع سامانههای LMS
بهطورکلی، چهار دسته سامانه آموزش مجازی LMS وجود دارد:
- مبتنی بر فضای ابری؛
- خود میزبان یا Self-hosted؛
- برنامههای دسکتاپ؛
- اپلیکیشنهای موبایل.
سامانه آموزش LMS مبتنی بر فضای ابری
این سامانه درواقع، یک سایت آموزش مجازی LMS است که به کاربران خود خدمات آموزش مجازی ارائه میکند. کاربران در این وبسایت، ثبتنام میکنند و برای خود یک پروفایل میسازند.
سامانه آموزش خودمیزبان
سامانه آموزش مجازی خودمیزبان نوعی نرمافزار است که توسط کاربر دانلود میشود. چنین سیستمهایی، قابلیتهای شخصیسازی بیشتری را پیش روی کاربر خود میگذارند. دانلود برنامه LMS و بهروزرسانی آن اغلب مشمول پرداخت هزینه است و کاربر خود وظیفه تأمین امنیت آنها را بر عهده دارد.
سامانه LMS روی دسکتاپ و موبایل
برخی از انواع سامانه آموزش مجازی LMS، دارای نسخه نرمافزاری مخصوص دسکتاپ یا موبایل هستند که توسط کاربر دانلود میشود. تفاوت آنها با سامانههای خودمیزبان در این است که امنیت آنها، توسط خود نرمافزار تأمینشده و بهصورت خودکار، بهروزرسانی میشود. پیش از دانلود برنامه LMS برای کامپیوتر باید از توان پردازش کامپیوتر خود برای اجرای بینقص این برنامه، مطمئن شوید.
مزایای استفاده از سیستم سامانه LMS
یک سایت آموزش مجازی LMS یا نرمافزار آن را میتوان بهعنوان یک پایگاه داده بزرگ در نظر گرفت که به کاربران اجازه میدهد، اطلاعات را ذخیره کنند و در مواقع لازم، استفاده کنند. اصلیترین مزایای این سیستم، موارد زیر است:
- طراحی واکنشگرا (Responsive): امکان استفاده از آن را روی تمامی دستگاهها فراهم است؛
- رابط کاربری آسان: به طوری که استفاده از سیستم آموزش مجازی را برای تمامی سطوح آموزشی، مناسب است؛
- قابلیت ارزیابی دانشآموزان: به شیوههای مختلف هوشمند و دقیق؛
- قابلیت مدیریت دورههای آموزشی: و تغییر ساختار یا محتوای آنها؛
- قابلیت یکپارچهسازی و همکاری محتوای آموزشی: مطابق با استانداردهایی نظیر SCORM و XAPI؛
- قابلیت صدور گواهینامه آنلاین:
- قابلیت همکاری و اشتراکگذاری مستقیم محتوا: در شبکههای اجتماعی؛
- قابلیتهای مدیریتی مختلف برای مربیان: مانند ساخت گروهها، اضافه کردن افراد یا پاککردن آنها؛
- پشتیبانی از زبانهای مختلف:
استانداردهای بینالمللی در آموزش مجازی
استانداردهای آموزش الکترونیکی، مجموعهای از قوانین هستند که در مورد محتوا، نرمافزارها و برنامههای LMS اعمال میشوند. آنها دستورالعملهایی برای طراحی و توسعه محتوا، استقرار آنها در پلتفرمها و اطمینان از همکاری زیرساختها ارائه میدهند.
بهطورکلی، دو دسته استاندارد در آموزش مجازی وجود دارند. دسته اول، استانداردهای طراحی دوره آموزشی و دسته دوم، استانداردهای فنی استقرار دوره در یک LMS هستند. دسته اول، حول مباحث زیر میگردد:
- طراحی و ساختار محتوا؛
- طراحی بصری یا ویژوال محتوا؛
- استانداردهای مدیایی مانند سایز محتواهای ویدئویی، انیمیشنها، طول محتوای متنی؛
- استانداردهای دستور زبانی در تولید محتوای آموزشی؛
- استانداردهای ارزیابی که باید با اهداف آموزشی همسو باشند.
استانداردهای تکنیکی آموزش مجازی
دو مورد از مهمترین استانداردهای تکنیکی آموزش مجازی عبارتاند از:
SCORM
SCORM که مخفف “Sharable Content Object Reference Model” است، مجموعهای از استانداردهای فنی برای محصولات نرمافزاری آموزش الکترونیک میباشد. SCORM به برنامهنویسان دستور میدهد که چگونه محتوای آموزشی خود را بنویسند تا با نرمافزارها و سامانههای LMS به بهترین شکل سازگار باشند. این استاندارد تضمین میکند که تمام محتواهای آموزش الکترونیک بهخوبی با سامانههای LMS کار میکنند، مشابه با اینکه تمام DVDها توسط تمامی دستگاههای پخش DVD اجرا میشوند.
در حال حاضر، پنج نسخه SCORM وجود دارد که بیشتر از آنها SCORM 1.2 و SCORM 2004 ویرایش سوم استفاده میشوند.
XAPI
XAPI، که مخفف “Experience API” است، یک استاندارد آموزش مجازی است که امکان جمعآوری اطلاعات در مورد طیف وسیعی از تجربیات افراد شرکتکننده در کلاسهای مجازی را فراهم میکند. این استاندارد به بهینهسازی محیط آموزش مجازی بر اساس تجربه کاربری کمک میکند و اطلاعاتی مانند فعالیتها، رشد یا افت تحصیلی، میزان حضور دانشآموزان در کلاس و غیره را جمعآوری میکند.
XAPI میتواند در انواع نرمافزارهای LMS اجرا شود و نقش مهمی در تحلیل و بهبود فرآیندهای آموزشی دارد.
نتیجهگیری
آموزش مجازی به عنوان یک پل ارتباطی نوین میان یادگیری و فناوری، توانسته است با ارائه روشهای آموزشی انعطافپذیر و دسترسی گستردهتر، نقش مهمی در تحول فرآیندهای آموزشی ایفا کند. با وجود چالشها و محدودیتهایی که دارد، مزایای فراوان آن همچنان موجب رشد و توسعه این روش آموزشی در سراسر جهان شده است. آینده آموزش، به طور قطع، ارتباط نزدیکی با فناوری و آموزشهای مجازی خواهد داشت و با پیشرفتهای بیشتر در این حوزه، انتظار میرود که آموزشهای مجازی به یکی از اصلیترین روشهای یادگیری تبدیل شوند.
